Basoa Oinez 2024ren hirugarren esku-hartzeak Zangozako saguzar espezie autoktono batzuk berreskuratzea du helburu.
Ezohiko animalia horiek dira ugaztun hegalari bakarrak eta haien % 20 da.
Munduan dauden 1400 espezieetatik 27 Nafarroan bizi dira.
Sailkapen ugari daude bizi diren lekuaren arabera: haitzulokoak, zuhaitzetakoak edo fisurikakoak.
Elikaduraren arabera, badira intsektuz, fruituz eta odolez ere elikatzen diren espezieak.
Intsektujaleak intsektuen izurriteen kontrolatzaile handiak dira. Beraz, funtzio garrantzitsua betetzen dute ekosistemen orekan.
Hauek dira Zangozako espezie ohikoenak:
SAGUZAR NANOA / Pipistrellus pipistrellus
EZAUGARRIAK: Europako kiroptero txikienetakoa da (ANT: 28-35 mm, Ps: 3,5-8,5 g). Belarri laburrak, triangeluarrak; punta biribileko tragoa, zabala baino luzeagoa. Bizkarraldea marroi gorrixkatik gris-berdexkara koloreztatzea, gizabanako beltzekin. Sabeleko ilajea argiagoa. Aurpegiko zati biluzien pigmentazioa, oro har, iluna da, adabaki argi nabarmenik gabea. Arrek zakil grisaxka dute eta ildoa nabarmenagoa da glandean. Sudur-zuloen artean ez dute irtengunerik.
BANAKETA: Europa, Afrika iparraldea, Arabiar Penintsula eta Indiako azpikontinentea. Europan kontinente osoan daude. Espainian lurralde osoan dago (Kanariar Uharteetan izan ezik), iparraldeko erdialdean ohikoagoa dirudien arren.
HABITATA: ohitura fisurikoletako kiropteroak. Arrailetan eta zuloetan, zuhaitzetan, habia-kaxetan eta giza eraikuntzetan babesten da urte osoan. Batzuetan, hibernatzen ari diren kobetan. Mota guztietako habitatetan ehizatzen du, baita gizatiarrenetan ere.
UGALKETA: haurdunaldi aldakorra, giro-baldintzen (batez ere tenperatura) eta eskuragarritasun trofikoaren arabera. Batez ere emeek osatutako umatze-koloniak, banako gutxi batzuetatik milatik gora arte. Maiatza eta ekaina bitartean erditzeak.
BATEZ BESTEKO ADINA: 4-5 urte eta 16 urte eta 7 hilabeteko gehieneko bizitza-luzetasuna.
ELIKADURA-OHITURAK: diptero nematozeroak, tropteroak, efemeropteroak eta neuropteroak.
BIZTANLERIA: ugaria Espainian. Populazioaren tamainari eta bilakaerari buruzko estimazio zehatzik gabe.
ANTOLAKETA SOZIALA ETA PORTAERA: sedentariotik eskualdeko migratzailera, zonen arabera. Emeak taldekoiagoak dira ugalketa-garaian neguan baino. Ar helduak ia urte osoan dira bakartiak; beste ar batzuen aurrean babesten duten babeslekuaren inguruko lurraldeak dituzte eta horietatik erakartzen dituzte emeak araldian (abuztua-iraila). 13 eme arteko harenak osatzen dituzte. Gizarte-bokalizazioen funtzio nagusia harrapakinak urritzen direnean lehiakideak uxatzea da eta emeak erakartzea araldian. Egunean zehar maiz aktibatzen da.
DEPREDAZIOA: ofidio batzuk, eguneko eta gaueko harrapariak noizbehinka harrapatutakoa.
MEHATXU-FAKTOREAK ETA KONTSERBAZIO-NEURRIAK: eraikinetan eragozpenak eragiteagatik eta babeslekuak galtzeagatik (eraikinak eraistea eta berritzea, zuhaitz zaharrak moztea). Harrapatzeak errepideetan.
CABRERA SAGUZARRA / Pipistrellus pygmaeus
ANATOMIA: P. pygmaeus Europako faunaren saguzar txikiena da eta ilaje-kolore aldakorra du, arre-oliba eta harea-kolore zurbilaren artean. Oro har, P. pipistrellus baino saguzar argiagoa da eta itxura berezia ematen dioten adabaki argiak ditu aurpegiko azalean.
BANAKETA: Iberiar penintsulatik eta Afrikako iparraldetik Eskandinaviako hegoalderaino hedatzen da. Espezie hau Europa osoan hedatzen dela dirudi. Espainian ez dago argi nola banatzen den.
HABITATA: espezie fisurikola da funtsean, eta pitzadurak eta horma eta sabaien junturak, teila azpiko zuloak, leihatilak, pertsiana-kaxak eta abar erabiltzen ditu. Ingurune naturalean ere horma harritsuen hausturak eta txorientzako habia-zuloak aprobetxatzen dituzte, nahiz eta haitzuloen, zuhaitzen eta meategien barruan pitzadurak ere erabil ditzaketen.
MEHATXUAK: gaur egun espezie arrunta eta mehatxatu gabea izan arren, iturri batzuek diote duela hamarkada batzuk ugariagoa zela. Espezie honen mehatxu nagusiak babeslekuak eraldatzetik datoz, bereziki garai kritikoetan (hazkuntza eta hibernazioa); izan ere, jendea bizi den eraikinetan pitzadurak edo bestelako zuloak erabiltzen dituzte.
NOKTULU ERTAINA / Nyctalus noctula
ANATOMIA: tamaina handiko saguzarra da, belarri handiak ditu eta biribilduta dago, zurrutada arriñonatuta duela. Muturra motza eta zabala du, eta hegoak luzeak eta estuak orkatiletan txertatzen dira. Ilajea arre urre-kolorekoa da eta hegoak, belarriak eta muturra gaztaina-kolore ilunekoak ditu.
BANAKETA: Eurasiaren azalera handia hartzen du, Afrika iparraldetik, Iberiar penintsulatik, Irlandatik eta Eskandinaviako hegoaldetik Txina, Formosa eta Vietnameraino. Gaztelaniazko izenak adierazten duenaren aurka, espezie hori oso arraroa da Iberiar penintsulan, leku gutxi batzuetan aipatu baita, batez ere iparraldeko erdialdean.
HABITATA: baso-saguzarra da, zuhaitz-zuloetan babestu ohi da, baina babes-kaxetan edo horma, eraikin eta zubietako arrailetan aurki daiteke, betiere ur-ibilguetatik gertu. Espainian ezagutzen diren babesleku bakarrak parkeetan daude. Espezie hori Nafarroan aztertu da eta bertatik datoz gaur egungo datu gehienak. Egiaztatu da arren talde bat modu sedentarioan kokatzen dela eskualde horretan, eta emeak, berriz, ez direla heltzen umatze-garaia igaro arte. Abuztu amaieran eta irailean, eme migratzaile ugari iristen dira, ziurrenik Europako erdialdetik eta iparraldetik datozenak. Udazkenean harenak sortzen dira eta apareamenduak. Jakina da negua penintsulan ere igarotzen dutela, udazkenean latitude handiagoetara migratuz.
MEHATXUAK: zuhaitzak mozteagatik babeslekuak galtzea eta, neurri txikiagoan, pitzadurak betetzea da, antza, espezie horrentzako mehatxurik handiena. Espainian, zumarren grafiosiak zuhaitz zahar asko moztu zituen, babeslekuak bilatzeko leku egokiak.